۱ دیدگاه

1. 

   قباد says

   • نوامبر 28, 2020

   بیچاره، آقای خسروی. متأسفانه ایشان انگاری فراموش کرده است که بیشتر کوشش نظری خویش را مصروف این کرده بود تا نشان بدهد که انگلس کلاً در «آنتی‌دورینگ» پرت‌وپلا نوشته است (و نگویید که چنین نیست چون بی‌درنگ اسناد و مدارکش را می‌شود رو کرد). اما این نامه دقیقاً راجع به زمانی است که منجر می‌شود به انتشار کتاب نیرومندی چون «آنتی‌دورینگ». محض خاطر خیال‌آسودگیِ شما هم باید بگویم که اتفاقاً جناب مارکس بر کتاب انگلس صحّه گذاشته است و مورد تأییدش بوده این کتاب. این نکته را نیز جان ریس در نوشته‌ای – که خوشبختانه به فارسی هم ترجمه شده است – گوشزد کرده. علی‌ایّ‌حال، آقای خسرویِ محترم، خواستم بگویم که حواستان باشد که بعضی‌ها حواسشان است چه می‌کنید!

2. 

   کمال خسروی says

   • نوامبر 28, 2020

   خواننده‌ی محترم قباد

   هدف از ترجمه‌ی نامه‌ی انگلس به مارکس، ادای احترامی است به انگلس، به عنوان اندیشمندی بزرگ، مبارزی انقلابی و رفیق و همیار و همگام مارکس، به مناسبت دویستمین سالگرد تولدش. در این نامه، که گواه زبان و لحن طنزآمیز و بسیار صمیمانه‌ی انگلس در مکاتبه با مارکس و فضای گفتگوهای سیاسی و نظری بین آنهاست، نکته‌ای دال بر ارزیابی و جایگاه نظری «آنتی دورینگ»، کتاب بسیار مهم انگلس، طرح نشده است.
   داوری ما درباره‌ی کاروند نظری ارزنده‌ و تاثیرگذار انگلس، کوچکترین تغییری در نقش تعیین کننده‌ی او و دریافت او از آثار و اندیشه‌ مارکس، در شکل‌گیری و تداوم نخستین و عمده‌ترین جریان‌های رسمی و انواع ایدئولوژی‌های مارکسیستی پدید نمی‌آورد؛ تاثیری به مراتب بیشتر از کاپیتال مارکس.
   کمال خسروی

3. 

   قباد says

   • نوامبر 29, 2020

   سلام دوباره. سپاس از گشودن بحث.
   حرفم این بود که گویا مثلاً نامه‌ها را گشوده‌اید و بی‌اینکه اطلاع دقیقی داشته باشید، ترجمه‌ای کرده‌اید. لابد می‌دانید که کلّی نامه از انگلس به مارکس یا از مارکس به انگلس وجود دارد که همین لحنِ به قول شما صمیمانه در آن منعکس شده است. بنابراین، می‌شد به آن‌ها رجوع کرد. کلّ سخن من آن بود که، دست بر قضا، شما اشتباهی کاری کرده‌اید که قاعدتاً نباید می‌کردید. حال چرا این حرف را می‌زنم؟ توضیح خواهم داد:
   فرض کنید من بخواهم مقاله یا کتابی بنویسم در این خصوص که مارکس‌وانگلس بر سر محتوای کتابی چون «آنتی‌دورینگ» اختلاف‌نظر جدّی‌ای ندارند (به نظر من اختلاف‌نظری اصلاً ندارند، جدّی و غیرجدّی‌اش بماند). قاعدتاً در مسیر نشان دادن این امر، گذارم به این نامه هم خواهد افتاد. یا غیر از این است؟ در واقع، من می‌توانم استفاده‌ی خوبی از این نامه ببرم در دفاع از دیدگاهم. به همین خاطر است که می‌گویم بین نامه‌های مارکس‌وانگلس فالی زده‌اید و کار روی دستتان خراب شده است. حالا چرا این حرف دوم را می‌زنم؟ دلیلش روشن است. آقای خسروی، شما در نوشته‌های خود (مشخصاً در «نقدمنفی، نقدمثبت» و، باز، مشخصاً در مقاله‌ی «شالوده‌های ماتریالیسم پراتیکی مارکس» در کتاب «توصیف، تبیین و نقد») مُدام حرفتان این بوده است که انگلس بخش قابل‌توجهی از حرف‌های مارکس را نفهمیده است. باور کنید عین سخنان شما همین است. اگر فراموش کرده‌اید، برایتان نمونه‌ای می‌آورم: شما در صفحات 38 و 39 همان کتاب «نقدمنفی، نقد مثبت» (چاپ سوئد) دقیقاً و صراحتاً حرف‌تان این است که انگلس حتی محتوای کتاب «ایدئولوژی آلمانی» را نفهمیده است. متوجه عرضم می‌شوید؟ گفته‌اید انگلس کتابی را که خود – در همکاری با مارکس – به رشته‌ی تحریر درآورده است نفهمیده. این دیگر واقعاً عجیب است.
   با این همه، اصلاً بخش دوم عبارت‌تان را متوجه نشدم. یعنی نه تنها نفهمیدم «کاروند» یعنی چه و در فرهنگ‌لغت‌های متداول زبان فارسی هم چیزی در این باره نیافتم، بلکه کلاً هم نفهمیدم چه گفتید، چه شما احتمالاً مقصود خاصّی از تعبیر «رسمی» داشتید و، بر اساس نوشته‌هایتان می‌گویم، تلقی خاصّی هم از «ایدئولوژی» دارید. همه‌ی این‌ها اساساً فهم مطلب را برای من دشوار ساخت و بالاخره نفهمیدم از انگلس خوب گفته‌اید یا بد!
   جناب خسروی، لطفاً سرراست پاسخ دهید. شما نامه‌ای از انگلس ترجمه کرده‌اید که در آن به نگارش کتابی اشاره می‌شود که به‌زعم شما یکی از بدترین و، فی‌الواقع، «ایدئولوژیک»ترین روایت‌ها از «مارکسیسم» است و این اثر و آثار مشابه نقش ویژه‌ای در کژفهمیِ «رسمی» از مباحث نظری مارکس (به قول شما یا دقیق‌ترش به قول باسکار، «ماتریالیسم پراتیکی مارکس») ایفا کرده است. اگر این‌طور است، اصلاً چرا خودِ همین نامه نباید تقبیح شود؟ انگلس صراحتاً در این نامه نوشته است که: «در مورد بررسی دورینگ، دانش ذخیره‌ام درباره‌ی تاریخ باستان و مطالعاتم در علوم طبیعی کمک بزرگی هستند و موضوع را از بسیاری جهات برایم تسهیل می‌کنند.» تا جایی که من با نوشته‌های شما و روایت‌های مشابه با حرف‌های شما آشنایی دارم، اتفاقاً همین «مطالعاتم در علوم طبیعی» اصلی‌ترین ضربه را به درک انگلس از ماتریالیسمِ به‌اصطلاح پراتیکی (که اگر لازم شد توضیح خواهم داد که اصطلاح نادرست یا، لااقل، به‌دردنخوری است) زده است. پس، علی‌القاعده، این نامه فقطوفقطوفقط تحشیه‌ای بر سخنان نادرست انگلس در کتاب‌های اصلی‌اش. چطور آن کتاب‌ها نادرستند، ولی این نامه خوب است؟ فقط چون لحن صمیمانه‌ی بین مارکس‌وانگلس در آن منعکس شده است، آن را ترجمه کرده‌اید؟ یعنی ما نمی‌دانستیم مارکس‌وانگلس با هم صمیمی بودند و منتظر ترجمه‌ی این نامه بودیم؟
   خوشحال می‌شوم بحث را ادامه دهید. ضمناً، وقتی چیزی را ترجمه می‌کنید خوب است منبع ترجمه را بگویید تا آدم بتواند برود و ببیند و مقابله و سنجش و داوری هم بکند.

4. 

   کمال خسروی says

   • نوامبر 29, 2020

   خواننده‌ی محترم قباد

   با شما نه بحثی را آغاز کرده ام و نه بالطبع ادامه خواهم داد. از آنجا که امیدوار بودم یادداشت نخست شما، به رغم لحن ناشایست و توهین‌آمیزش، ناشی از سوء تفاهم باشد، چند سطری در پاسخ به آن نوشتم. از قرار چنین نبوده است. دریغ از وقت و توجهی که صرف آن شد. آنچه درباره‌ی برخی دیدگاه‌های انگلس نوشته‌ام، همانطور که اشاره کرده‌اید، در کتاب‌ها و مقالاتی مشروح موجود است. در این جا نمی‌توان چیزی بر آنها افزود.
   متاسفانه در ذکر منبع ترجمه غفلت شده بود. این نقص بر طرف شد.
   کمال خسروی

5. 

   داریوش لنگرودی says

   • نوامبر 29, 2020

   ــ قباد (خانم؟ آقا؟) مخاطب این ترجمه نیست و قرار نیست که ایشان در انتظار اطلاع تازه‌ای از محتوای این نامه باشند. باشد! ولی میپرسم چه اهمیتی برای منِ خواننده‌ی بحث قباد دارد؟ حرفی است اضافی برای ادعای دانش قباد؟ اهمیتی ندارد.
   ــ ربط حرفهای قباد به این ترجمه چیست؟ به مناسبت دویستمین سالروز تولد انگلس؟ چیر غیرقابل فهمی در این ترجمه، حتی بعد از توضیحات قباد در کامنت دوم و شاید کمی خجالت از کامنت اول! بخاطر جواب نجیبانه‌ی کمال خسروی، برای من وجود ندارد.
   ــ اشتباه در انتخاب نامه از طرف مترجم؟ قباد به دلایلی که بعدا مجبور به آوردنش شده که بسیار بیربط به مناسبت این ترجمه است، فرض را بر این گذاشته که از سر بی‌اطلاعی انتخاب شده و میتواند خلاف نظر مترجم باشد؟ عجب خبطی؟
   ــ بی‌چارگی بحث قباد اینجاست (حتی اگر بزور بپذیریم که قرار است روشنگری‌ای در اینجا صورت بگیرد) که اولین شرط برای بحثی سازنده، یعنی شعور و دانش ادبی را نیاموخته. فقدان این شرط پیش پا افتاده بحث را برای خواننده به گودالی می‌رساند که قباد از آن برخاسته؛ بیچارگی.
   ــ پله‌ی بعدی تهدید است؛ این بحث میخواهد اسنادی را رو کند و بعد هم تاکیدی دوباره براین تهدید: خسروی باید حواسش باشد، چون حواس قباد هست و چیزهایی از این دست!
   سند قباد نوشته‌های منتشر شده‌ی خودِ کمال خسروی است!! عجب و باز هم عجب! قباد فراموش می‌کند که خسروی هیچ ابایی از نقد رادیکال ندارد، اینرا به صراحت نوشته است. هر که میخواهد باشد، مارکس، انگلس، لنین، گرامشی…. قباد نفهمیده اما نقد رادیکال به این معنی نیست که می‌توانیم به خودمان اجازه دهیم دانش، نبوغ و توانایی فکری و عملی در این افراد انقلابی را نایده بگیریم، حتی اگر دشمنان مارکسیسم باشند. قباد از نقد به غلط، خراب کردن روشنفکران مترقی را فهمیده است. اگر به این خاطر است تقصیری ندارد، نمونه‌های زیادی از این الگوهای کاذب وجود دارد.

6. 

   قباد says

   • نوامبر 29, 2020

   سلام. اول خطاب به کمال خسروی:
   من در یادداشت نخست خویش نه چیز ناشایستی گفتم، نه به شما توهینی کردم. البته این را بگویم که اگر احساس کنم باید به شما دشنام بدهم یا توهین کنم، بی‌درنگ و بی‌تردید این کار را انجام خواهم داد. بنابراین، نگران ادب من نباشید. اگر می‌خواستید همه‌چیز به شکلی شایسته پیش برود، می‌توانستید پاسخی بدهید، نه اینکه با خودبینی بگویید با شما بحثی را آغاز نکرده‌ام. هرگاه مایل بودید، می‌توانیم بحث کنیم تا همه‌چیز در پیشگاه همگان روشن و آشکار گردد. گویا مایل نیستید و، راستش، این مسئله برای من اهمیت چندانی هم ندارد.
   دوم خطاب به داریوش لنگرودی:
   1- من شاید دانش زیادی داشته باشم، شاید نداشته باشم. شما چه‌کار دارید من چقدر دانش دارم؟ من فقط خواستم بحثی کرده باشم که کمال خسروی (حال، به هر دلیلی) از آن سر باز زد.
   2- اگر بحث‌های من به‌ویژه در یادداشت دوم را به‌دقت از نظر بگذرانید، متوجه خواهید شد که به نظر من آقای خسروی دچار یک تناقض شده است. از سویی، نوشته‌های انگلس را نادرست و غلط می‌داند، از طرف دیگر، اما، می‌آید و این نامه را – که واضحاً نقض غرض است – ترجمه می‌کند.
   3- کمال خسروی را «روشنفکر مترقی» خوانده‌اید. «روشنفکر» تعریف نسبتاً متداولی دارد. گمان ندارم که حتی خود کمال خسروی هم خویشتن را «روشنفکر» بخواند. آقای خسروی دست‌بالا تا کنون نهایتاً 1000 صفحه به فارسی ترجمه کرده است. 2-3 کتاب هم نوشته. از این‌ها چطور نتیجه گرفته‌اید که ایشان «روشنفکر» است؟ مگر در سنت‌های چپ‌گرایانه‌ای که با آن آشنا هستید به این کسان «روشنفکر» می‌گویند؟ از طرف دیگر، تعریف اینکه چه کسی مترقی است و چه کسی مرتجع است تماماً به نظرگاه سیاسی‌ای بستگی دارد که از آن ایستار به واقعیت می‌نگرید، واقعیت را تحلیل می‌کنید و سر در دگرگونیِ آن دارید. از این نظر، کمال خسروی از نظر من آدم مرتجعی است. به قول خود شما، اگر مترقی هم بود باز از نقد مبرا نمی‌بود؛ حال، از نظر من ایشان مترقی که نیست هیچ، مرتجع هم هست. فقط خواستم ببینم چه دفاعی از مباحث خویش دارد. این را هم بگویم که اصلاً فکر نمی‌کنم ایشان دفاعی ندارد که بیان کند، بلکه فکر می‌کنم بدین‌خاطر که فکر می‌کند بحث با من در شأن ایشان نیست دفاعی از خود به عمل نیاورده است. البته این هم صرفاً یک حدس است. شاید این‌طور نباشد.

7. 

   داریوش says

   • دسامبر 1, 2020

   قباد محترم سلام
   شما اگر نظری منسجم دارید لطف کنید و آن را جداگانه منتشر کنید تا همگان بخوانند. اظهار نظر پای نوشته ها، راه مناسبی برای ابراز نظر نیست. در ضمن آیا قرار است از انگلس خوب گفته شود یا بد؟ یا واقعیت؟
   با احترام داریوش

8. 

   منصور says

   • دسامبر 1, 2020

   چقدر باید آدم کینه‌توزباشد وشخصیتی حقیرداشته باشد که به جای تشکر و احترام به نویسنده و محققی که سالهای سال زندگی خود را وقف آموختن و آموزاندن کرده است، با چنین لحن متفرعنانه و شرم‌آوری بگوید آقای خسروی روشنفکر نیست چون فقط 1000 صفحه ترجمه کرده (1000 صفحه کم است؟) و ای دو سه کتاب هم نوشته (دو سه کتاب!). شرم‌آور است که تنها معیاربرای این فرد که حتی عارم می‌آید نامش را ببرم، معیار کمی است و با وقاحت و بی‌شرمی که فقط از ادمهای پست انتظار می‌رود با گستاخی بگوید ایشان از نظر من آدم مرتجعی است. خجالت بکشید. از وجود بی‌وجودتان شرم کنید. چقدر باید شخصیت ادم وقیح باشد که یگانه چیزی که در نقد از خود بروز می‌دهد این است که چرافلان موضع با بهمان موضع نمی‌خواند.دربه‌در دنبال تناقض می‌گردید که چه چیزی را ثابت کنید؟ چه حرص و شهوت بهیمی در وجودتان ارضا می‌شود؟ حقیرید وحشتناک حقیرید.

دیدگاه‌ها بسته شده‌اند.